Ankedote: toen we in lockdown zaten, viel het verkeer op de Vlaamse wegen bijna stil. Veel meer mensen werkten van thuis uit, en de jachtigheid buiten nam gevoelig af. Er gingen hoopvolle stemmen op dat we hier ook na de lockdown een positief effect van zouden ondervinden, want er werden nu nieuwe gewoontes aangekweekt.
IJdele hoop. Het verkeer is intussen nóg drukker, nóg hectischer en qua rijgedrag van veel bestuurders nóg problematischer dan voor 2020. Ons patroon van altijd maar meer, altijd maar efficiënter, altijd maar sneller… werd niet diepgaand genoeg uit zijn voegen gelicht, en daardoor werd de draad zodra dat kon gewoon weer opgepikt, maar nu met nog een extra tandje erbij.
Het oude patriarchale denken en streven dat aan de basis ligt van zoveel in onze samenleving loopt ten einde. Alleen beseft het dat zelf niet, of wil het dat liever niet beseffen. In een vorige blog gebruikte ik het beeld van een bejaarde die aan struisvogelpolitiek doet over de eigen sterfelijkheid. Dit was zowel figuurlijk bedoeld als letterlijk, want in mijn persoonlijke omgeving op dit moment jammer genoeg uit het leven gegrepen.
Het oude in onze samenleving is halsstarrig en hardnekkig, en zich gracieus voorbereiden op het einde staat niet hoog op zijn prioriteitenlijst. Maar op zeker moment, zou je denken, komt er tóch inzicht. Dat het erover was en nu echt niet meer houdbaar is. Dat het anders moet. Dat bepaalde dingen afgelopen zijn want totaal ontwricht en niet meer te herstellen. Het kan een lastig proces van aanvaarding zijn, maar ook een heel mooie weg, die deuren opent voor dialoog, emotie en nieuwe vormen van samenwerking op een heel andere basis. Het is ook een soort wissel van de wacht: het oude aanvaardt dat zijn tijd ten einde loopt en laat jongere, dynamischer energieën aan het roer om bepaalde processen over te nemen met de nieuwe inzichten en de daadkracht die hen in deze levensfase eigen zijn.
Ik ben er altijd van uit gegaan, in sommige gevallen als een vanzelfsprekendheid en in andere als een soort stille hoop, dat een dergelijke kentering er zou komen. Maar wat doe je als dat ondanks alles níet zo is? Als er totaal geen sprake blijkt van inzicht of bereidheid tot koerswijziging? Als de crisis, of crises, niet genoeg bleken om overtuigingen uit hun voegen te lichten en de spreekwoordelijke bejaarde nog altijd eist dat de dingen doorgaan op de oude onhoudbare manier?
Het is een houding om wanhopig van te worden en er lijken maar twee mogelijke vormen van antwoord te zijn: het hoofd buigen en plooien voor de dominante wil, of kwaad met de deur slaan en jezelf verwijderen uit het toxische systeem.
Het eerste is roofbouw zoals we dat al millennia kennen (op onszelf of het ecosysteem) en duidelijk niet het antwoord. Maar het andere is ook geen goed idee. Het is voor veel mensen niet haalbaar om van de ene dag op de andere de job, de disfunctionele familie, de samenleving of wat het ook is zomaar de rug toe te keren, en ik geloof ook niet dat dat de bedoeling is. De enkelingen die erin slagen om zelfbedruipend off grid te gaan leven, zijn onwaarschijnlijk krachtige voorbeelden, maar ik maak me sterk dat dit niet ieders pad hoeft te zijn. We hebben juist mensen nodig die blijven, om het rotte systeem te ontmantelen van binnenuit.
Dat is allesbehalve makkelijk. De overmacht voelt immens en bij momenten is het hele boeltje opblazen een verleidelijk idee. Het kan vanuit die onmacht immers lijken alsof het veel sneller en beter is om de wankele toren dan maar helemaal te laten instorten en te herbeginnen met bouwen op nieuwe fundamenten.
Maar dat scenario is alleen maar beter in theorie. In de praktijk leidt de plotse ineenstorting van een systeem tot een ravage van verwoesting en menselijk leed en moet er heel veel puin geruimd worden voor er zelfs maar aan bouwen kan worden gedacht. Iedereen die het al geprobeerd heeft, kan ervan meespreken, ondergetekende incluis.
Dus hoe doe je dat dan wel, je innerlijke kracht aanboren en het systeem ontmantelen van binnenuit? Ik heb hier in de loop van de jaren al vaker kleine toepassingen gedeeld die beginnen bij de stapjes in je persoonlijk dagelijks functioneren. Maar soms zijn er momenten die meer van je vragen, situaties waarin je voelt dat je uitgenodigd wordt om radicaal kleur te bekennen. En dat is spannend. Die stap dieper en concreter is altijd een uitdaging, want onbekend terrein.
Of zo lijkt het toch, want eigenlijk is het terrein helemaal niet onbekend. In plaats van ons te focussen op wat we anders zouden moeten gaan doen in de buitenwereld, moeten we eerst naar binnen. Want daar begint alles, bij die kracht diep binnenin ons. Het is een bedding, een innerlijke bron van wijsheid en onze navelstreng met het universum. De kracht die sterren laat smelten kijkt hoofdschuddend en geamuseerd naar die miertjes die krioelen over de oppervlakte van dat mooie blauwe planeetje, pieperig krijsend dat zij alleen zijn in de kosmos, dat hun eigen ikje het allerbelangrijkste is, dat zij alles beter weten en dat ze dus doorgaan met het pijnigen van anderen – andere miertjes, andere dieren, planten…- om hun eigen pijn te overschreeuwen. Kindjes toch… denkt ze. Sta stil. Open je ogen. Voel. Jullie zijn van alle kanten zo warm omringd.
Het helpt mij persoonlijk wel, dat perspectief van de liefhebbende moeder met haar enorme overzicht. Het helpt mij vooral om het innerlijke te ervaren, want daar word ik zelf ook weer een beetje ruimer van. In mijn eigen leven is het deze dagen soms hard op mijn tanden bijten – ik ben en blijf mens en hoe bewust ik ook bezig ben, dat betekent niet dat ik al mijn eigen kwetsuren of frustraties al vrolijk overstegen heb. De afgelopen maand was uitgesproken pittig op dat vlak.
In elk geval heb ik sterk het gevoel dat we nu – persoonlijk en collectief – uitgenodigd worden voor het grotere werk. Niet liefdeloos, niet zonder respect voor anderen, maar wel heel helder en duidelijk. En het uitspreken alleen (of erover schrijven, zoals in mijn geval) is niet genoeg. We moeten het ook echt belichamen.
Het is tijd dat we de spreekwoordelijke patriarchale bejaarde in alle mildheid niet meer geven wat hij eist. We mogen de warme steun van Gaia – of de Moeder van het Universum, of hoe ze ook heet – in onze rug weten. Ze helpt ons om wat krachtiger rechtop te staan, met ons hart open en met onze voeten stevig op de grond, zodat alles in ons op één lijn staat en vriendelijk maar ferm duidelijk maakt: aan dat oude spel doen we niet meer mee. Waar wij de kamer binnenkomen, straalt het licht van iets nieuws.
Be the change you want to see in the world, zoals het gezegde luidt. Het is tijd om de verandering te zijn. Niet om ze te preken of om erover in discussie te gaan met anderen, maar om ze diep vanbinnen te voelen en ze uit te laten stralen naar de wereld, vanuit die bron. En om ze zichtbaar te maken in de wereld, moeten we ze ook zichtbaar durven laten zijn voor onszelf.
Hardnekkige melodietjes 