We worden wakker als bloem
maar we kunnen niet volwaardig bloeien
tot we geleerd hebben waar onze wortel schiet
tot we voelen hoe diep we reiken en wat
ons voorziet van voeding en kracht.
Vind die wortel, in het duister van de diepte,
in je vindt je verhaal, je richting, je betekenis.
Het licht doet de rest.
Mijn generatie is kwetsbaar, besef ik, nu meer dan ooit.
Wij zijn de kinderen van de mei ’68-ers, opgevoed door ouders die het toppunt hebben meegemaakt van een samenleving die haar oude ketenen afgooide. The sky was the limit, en flower-power vrijheid-blijheid. Alles mocht, alles kon.
Wij zijn opgevoed met de idee dat jongens niet beter zijn dan meisjes, en dat je alles mag of kunt zijn wat je wilt.
Wij zijn grootgebracht op melk en honing, tijdens een van de allerlangste periodes zonder oorlog in deze contreien.
Ons werd op school geleerd dat het vanaf nu alleen nog maar beter zou gaan.
Evoluties rond vrouwenrechten, emancipatie voor LGBTQ en andere maatschappelijke veranderingen gaven ons hierin gelijk. De klimaatcrisis kwam roet in het eten gooien: de welvaart waarop de generatie van onze (groot)ouders hun imperium bouwde, bleek te gulzig. De ijsschots waarop we wonen, smelt onder onze voeten, en er zijn frustrerend weinig mensen die de ernst van de situatie willen inzien.
Even confronterend is het om te zien hoe een aantal oude spookbeelden van mannelijke suprematie, blank christendom en andere fossiele gedrochten op dit moment terug zijn van nooit weggeweest.
Natuurlijk beseften we wel dat sommige oude ideeën hardnekkig kunnen zijn. Maar de reikwijdte ervan bezorgt me koude rillingen.
Het spel wordt slim gespeeld, door mannen die precies aanvoelen welke pijnpunten ze moeten bespelen om meer macht te verwerven. De rest van ons staat erbij en kijkt ernaar – in beate bewondering, of in groeiende vrees. Tegen de brute kracht van een knots is geen verfijnd, genuanceerd discours opgewassen.
We zijn niet sterker dan pluisjes, dacht ik, gevangen in het oude web van een spin, voor zolang het duurt. Een windvlaag, en we zijn weer weg.
Toen kwam de storm.
En het was achteraf verbazend hoopvol om te zien hoe goed het web standhield. Met wat minder aangewaaid pluis, jazeker. Maar intact.
En tegen volgende lente vliegen ook de zaadpluisjes weer in alle overvloed door de lucht.
Kwetsbare dingen zijn dan toch niet zo snel klein te krijgen, geloof ik.
“Hoe komt dat toch”, zucht mijn man aan de ontbijttafel, “dat zoveel mensen niet gewoon zien hoe mooi dit is? Ik zou niet zonder kunnen leven.”
Met ‘dit’ bedoelt hij de wirwar van eikentakken die zich uitstrekt tot bijna tegen ons eetkamerraam op de eerste verdieping. In de zomer heeft ons huis iets weg van een boomhut, omsloten door groen aan alle kanten. En ik deel zijn gevoel: ik zou ook niet zonder kunnen leven. Deze rijke groene wildernis die doorgaat voor tuin is precies wat ons verleidde om het (donkere, vochtige, slecht gebouwde) huis waarin we tot op vandaag wonen vijftien jaar geleden te kopen.
Wat mij intrigeert aan de vraag van mijn man is zijn met droefheid gekruide verbazing. Want ik vind die vraag eigenlijk helemaal niet zo moeilijk te beantwoorden.
We houden niet alleen van wat we geleerd hebben (‘een strak gazon met alleen maar gras is mooi’), maar ook van wat we geleerd hebben om te zien.
Kunnen we dan niet allemaal zien? Hebben we dan niet allemaal ogen? Tuurlijk wel, maar daar gaat het niet om. Van alles wat via ons netvlies onze hersenen binnenkomt, filteren we immers een groot stuk weg. Bepaalde dingen vallen ons pas op, of merken we zelfs pas op, als we geléérd hebben ze te zien. En dat komt niet vanzelf.
Een groot deel van mijn liefde voor de natuur heb ik te danken aan mijn vader, die ons als kinderen ontelbare keren wees op zaken waar we anders onnadenkend aan voorbij gelopen waren: het spinnenweb, het zonlicht op de sneeuw, de zonsondergang, een wolk met een bizarre vorm, het silhouet van een indrukwekkende boom of een kasteelruïne op een heuveltop.
Want kijken, van in de prille kindertijd, gaat in de eerste plaats om aandacht. Pas als we onze aandacht ergens op richten, zien we het echt. Als we niet aangeleerd krijgen om ergens aandacht aan te besteden, dan zijn we er blind voor, ook al staat het bij wijze van spreken voor onze neus.
Beter leren kijken is soms een heuse openbaring.
Zo hield ik altijd al van de natuur, maar het was één groot groen decor van in elkaar lopende vormen en lijnen waar ik verder niet bij stilstond. Toen ik mezelf, geprikkeld door nieuwsgierigheid bij de aankoop van ons huis, leerde om boomsoorten te identificeren, kwam de natuur niet alleen veel gedetailleerder tot leven, het was alsof ik ze voor het eerst zag. En eigenlijk was dat ook zo, op het komische af. Want telkens wanneer ik weer een nieuwe boomsoort had leren herkennen, ontdekte ik die plots overal. Ineens sprongen exemplaren ervan me overal in het oog. Die hadden er natuurlijk altijd gestaan, ik had ze alleen niet gezien.
Hetzelfde gebeurde een paar jaar later toen ik me voor vogels ging interesseren. Ik ben verre van een ornitholoog, en vraag me niet om verschillende roofvogels uit elkaar te houden (ik noem alles ‘buizerd’ 😉 of ook wel ‘rapace’, dat mooie woord voor roofvogel in het Frans). Maar vroeger kon ik hooguit een merel of een roodborstje herkennen. Intussen ken ik het gezang van alle soorten die in onze tuin zitten, en kan ik van de meest voorkomende soorten aan de vleugelvorm of het vliegpatroon van een stipje in volle vlucht zeggen wat het is.
En kijken gaat verder dan het puur visuele. Er zit ook een sterke psychologische component in. Wat vind je mooi of lelijk? Wat vind je harmonieus of problematisch? Het hangt er maar van af hoe je er naar hebt leren kijken.
Soms verkoopt het leven je een uppercut en kijk je sindsdien heel anders aan tegen iets wat je daarvoor dik oké vond (probeer maar eens langs de plek te rijden waar je ooit een ongeval had of waar je het uitmaakte met een lief; en wie één keer doodziek is van mosselen kan ze nadien doorgaans niet meer ‘zien’).
Maar ook alle belangrijke mensen in mijn leven hebben in niet geringe mate mijn kijk op de dingen mee beïnvloed. Mijn ouders legden uiteraard een fundamentele basis in hoe ik tegen het leven aankijk. Maar leerkrachten, vrienden, partners… brachten andere elementen aan, andere manieren om naar de dingen te kijken, letterlijk én figuurlijk. Soms gingen die zelfs regelrecht tegen mijn eerder verworven beeld in.
Het bijzonder intrigerende, labyrintische huis van mijn beste vriendin, volgestouwd met kunst en planten en bijzondere voorwerpen op de meest onverwachte plaatsen, leerde mij twintig jaar geleden anders kijken naar concepten als schoonheid of gezelligheid.
Onze verschillen in karakter en standpunten rond opvoeding van kinderen leerden zowel mij als mijn man heel anders kijken naar wat kinderen nodig hebben en helpen ons nu enorm vooruit in hoe we samen onze zoon grootbrengen.
Mijn zus staat met stip op één als het aankomt op mij goede ideeën of inzichten aanbieden die ik op het moment zelf maar half omarm, maar die nadien fenomenaal waardevol blijken te zijn en mij voor een stuk op mijn levenspad vooruit helpen (een Soul Circle organiseren, om er maar eentje te noemen).
En hoewel ik op mijn eigen manier daar ook al lang mee bezig was, heeft mijn hechte Zaailing-samenwerking met Jurgen mij op zowat alle mogelijke manieren anders leren kijken naar planten, kunst, dieren en weerspiegelingen.
De voorbeelden zijn ontelbaar. Belangrijk hierin is dat ik weet dat mijn blik nooit ‘af’ is, mijn zicht nooit helemaal scherp. Hoe meer ik leer zien, hoe meer ik besef dat wat ik zie maar een heel klein stukje van de totaliteit is, en dat het in feite ook mijn benadering van de wereld weerspiegelt. Andere mensen zien heel andere werelden dan ik. De realiteit is onwaarschijnlijk rijk.
Leren kijken is een levenslang proces.
Ik zet alvast mijn deel van de traditie voort door mijn zoon op elk geschikt moment te wijzen op planten en dieren, boomsoorten, vogels en schoonheid in al haar vormen, op motieven in verhalen, op de kracht van personages en symbolen, waar we ze ook tegenkomen. Wat hij daar later zelf nog aan toe zal voegen, dankzij de mensen die hij in zijn leven nog ontmoet, daar zal ik wellicht op mijn beurt weer van kunnen leren.
Ik kijk er nu al naar uit.
Hoe geef je structuur aan je leven als er nauwelijks nog vaste bakens zijn? Met andere woorden: hoe hanteer je vrijheid?
Ik heb nog niet zo lang geleden ontslag genomen uit mijn vaste job. Een paar jaar geleden had ik me niet kunnen voorstellen dat ik zou kunnen leven met het soort onzekerheid dat ik nu dagelijks ervaar in dit nieuwe stuk van mijn leven, en dat ik me daar goed bij zou voelen. Maar de waarheid is: ik was er klaar voor. Mijn vleugels hadden ruimte nodig. Iets in mij wilde niet langer binnen gehouden worden.
Tijdens het hele proces van loslaten kwam ik tot het besef dat de manier waarop ik tot nu toe altijd had gewerkt voor instanties of organisaties eigenlijk wel iets weghad van schuilen onder een paraplu: het hield een soort ‘veiligheid’ in, een beetje zoals ouderfiguren een kind zich veilig kunnen laten voelen. Mijn werk goed doen en daarvoor betaald worden, maar verder geen eindverantwoordelijkheid, en een vangnet.
Nu bevind ik me in een heel andere positie. Er zijn geen paraplu’s of vangnetten meer. Maar het kan me eerlijk gezegd niet schelen. Ik ben klaar voor alles wat de wind naar me toe blaast, maar vooral: ik ben klaar om de hemel te bewonderen.
Maar.
Ik keer terug naar mijn eerdere vraag: hoe hanteer ik deze nieuwe vrijheid? Hoe structureer ik mijn dagen en zorg ik ervoor dat ik genoeg van alles aan bod laat komen: schrijven en ander betaald werk, mails en administratie, huishoudelijke klussen? Hoe loop ik niet hopeloos uit, verdund en vormeloos als een plasje water dat nergens omvat wordt?
In de korte tijd die verlopen is sinds ik voor de laatste keer op kantoor was, heb ik ondervonden dat het nijdige kleine stemmetje in mijn achterhoofd mij helemaal angstig en opgedraaid kan maken, als ik het de kans geef.
Ik heb geleerd het niet zoveel speelruimte te geven. In plaats daarvan probeer ik te doen wat ik me van in het begin had voorgenomen: de hemel bewonderen, en ingaan op alles wat mijn kant op komt en interessant aanvoelt. De ene dag kan dat de Voorleestoer zijn, met lezingen voor zes klassen middelbare scholieren, de volgende dag mijn wasmand vol strijk.
Ik bewoon het idee ‘vrij zijn’ nog steeds niet helemaal. Dat komt misschien omdat ik maar al te goed besef dat het leven van een volwassen vrouw nu eenmaal een aantal verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Anderzijds weet ik ook dat het leven de meest wonderbaarlijke trip kan zijn voor wie van de klif durft stappen in vol vertrouwen dat de thermiek haar draagt. Daar heb ik in mijn eigen leven meer dan genoeg bewijs van, en ik weet precies hoe dat werkt.
Dus, mooie grote hemel… hier zijn we dan. En hier kom ik.
Ik sta op een punt in mijn leven waarop ik even niets weet, en dat is prima.
Dat niet-weten heeft iets bijzonders, zo’n beetje als lentelicht: helder en verblindend. Ik voel de warmte en de onrust die er vanaf straalt even fel. Ik ben pril, zegt het, ik ben nog maar pas begonnen. Maar ik ben sterk, voel je hoe sterk ik ben, en hoe ongeduldig.
Er doorheen proberen te kijken, is onbegonnen werk. Ik heb er maar op te vertrouwen dat de bron van waaruit het schijnt de essentiële dingen zal verlichten op het juiste moment, terwijl het andere juist aan het zicht onttrekt.
Ik sta op een punt in mijn leven waarop ik even niets weet, en dat is prima.
Ik voel de roep van het Grotere. Ik voel hoe mijn ziel antwoordt.
Dit is de plek om de onzekerheid te omhelzen, en mijn hele leven te laten bestaan in het huidige moment. Het is een fijne plek.
Verblindend, maar helder.
Voor lezers die hier per Google heen surften en een blog verwachtten over ‘je lichaam is mooi zoals het is’, sorry! Dát soort gewicht bedoel ik niet. Volgers van deze blog weten sowieso dat ze dat soort stukjes hier niet zullen aantreffen.
(Hoewel ik wél vind dat elk lichaam mooi is zoals het is, op voorwaarde dat de eigenaar ervan het liefdevol verzorgt en het met goesting bewoont – maar dat terzijde.)
Soit, gewicht dus.
‘Zal dat niet te zwaar wegen, die pendel?’ vroegen ze mij zeven jaar geleden, toen ik solliciteerde voor een job bij de organisatie waar ik tot op vandaag werk maar die ik medio april verlaat. De pendel waarvan sprake bedroeg een kleine twee uur, enkele reis: van een dorp met weinig openbaar vervoer tot in het hart van Brussel. De kantoren lagen niet slecht gesitueerd, maar toch ook weer niet zó schitterend, met het dichtstbijzijnde van de drie hoofdstations op twintig minuten lopen, of even lang sporen met overstap – als de treinen tenminste reden.
Ik schudde toen resoluut mijn hoofd – zwaar, welnee! Ik wilde de job.
Het wás ook te doen, bleek toen ik het twee tot drie keer per week deed, heen en terug. Het had wat voeten in de aarde, maar ik had het ervoor over. Lange dagen waren het wel, makkelijk twaalf uur van huis, en mede daardoor vond ik halftijds werken ruim voldoende.
Tegen het einde van het eerste jaar, toen mijn tijdelijk contract afliep en ik uitgekeken was op de job in kwestie, was die pendel wel beginnen wegen. Als een werkelijk gewicht: ik voelde het aan als een last. Het was gedoe, die drie verkeersmiddelen, en het duurde lang.
Maar toen kwam er een vacature vrij, één verdieping hoger in hetzelfde gebouw. Redacteur. Dat was wat ik wilde. Ik had ervan geproefd en ik voelde me er thuis. Ik werd blij van dat soort werk. Ik solliciteerde en kreeg de job.
Toen gebeurde er iets vreemds.
Ik was misschien twee of drie dagen zeker van mijn nieuwe functie, toen ik merkte dat er iets fundamenteel begon te veranderen. Een week eerder kroop ik nog met een diepe zucht van wilskracht op mijn fiets om naar de bushalte te rijden, daar bibberend te staan wachten op een veel te volle en ongemakkelijke bus, vervolgens de trein te nemen, mét overstap en nog meer bibberen tijdens het wachten daarop, om twee uur later eindelijk mijn kantoor binnen te lopen.
Nu, luttele dagen later, woog die pendel niks meer. Letterlijk: niks. Er was in objectieve of fysieke zin niets veranderd, maar plots kroop ik fluitend op mijn fiets en zat ik met een brede glimlach op de bus.
Het werd me meteen duidelijk: als de beloning die wacht aan het einde van de rit (in dit geval: een job waar ik zielsgelukkig van werd) het waard was, kon ik er veel bijnemen om daar te geraken. Met de glimlach. Gewicht is absoluut relatief. Het hangt er maar van af wat er op de andere helft van de weegschaal ligt.
Ik maakte ook meteen een mentale notitie – eens getraind in coaching, altijd alert: het moment dat die pendel, om wat voor reden dan ook, plots weer zou gaan wegen, moest er een alarmpje afgaan, en dat moest ik kunnen herkennen als een signaal dat er iets aan de hand was. Ik hoopte vurig dat dat nooit zou gebeuren.
Het werden een paar fijne jaren. Het werk was vervullend, mijn leven bloeide open op allerlei vlakken. De reistijd nam eerder toe dan af, maar ik zorgde ervoor dat ik goeie boeken bij had en eigen materiaal om aan voort te schrijven. Er zagen nogal wat Zaailingen het levenslicht in treincoupés. Ik begon uit te kijken naar de pendel als een vorm van quality time. Oké, toegegeven: quality time met vertragingen, nu en dan hinder en ook nog altijd veel te veel volk in de buurt van mijn hoogsensitief persoontje, maar toch. Als mensen ontwikkelen we graag rituelen. Met een kop koffie van bedenkelijke kwaliteit op de trein stappen om daar een klein uur te schrijven en te mijmeren, het werd een van mijn geliefde rituelen.
Na verloop van tijd en dankzij een elektrische fiets trapte ik zelfs fluitend de tien kilometer naar het station en kon ik drie vierden van het bibberend en verveeld wachten en vooral de gehate bus vaarwel zeggen. Goed voor mijn moreel én mijn conditie. Een dikke win-win, op alle vlakken.
En toen veranderde de invulling van de job zelf. Nogal drastisch.
Daar waren geen slechte bedoelingen mee gemoeid, en er waren allerlei beweegredenen die vanuit een bepaalde logica vast hout sneden. Maar van de ene dag op de andere was ik het werk kwijt dat ik jarenlang met zoveel plezier had gedaan. Alle compromissen die ik sloot, voelden aan als een verlies.
Ik gaf het tijd. Om de zoveel maanden maakte ik de balans op. Hoe ging het met me? Wat stoorde me, waarin vond ik vervulling? Het bleef, om het in KMI-termen te zeggen, kwakkelweer. Maar ik ben trouw, dus ik was bereid om de bui nog wel even uit te zitten, hopend op betere tijden.
Het hield naar mijn gevoel echter niet op met regenen. Het werd integendeel stelselmatig duidelijker dat wat eens een hartverwarmende boulevard was geweest nu een doodlopend straatje was geworden. Beetje bij beetje kalfde mijn werkplezier af. Het gebeurde sluipend, want ik wilde de zeurderige negatieve stemmetjes zeker niet bewust voeding geven. Maar toen ik begin dit jaar merkte dat het me zwaar begon te vallen om de tien kilometer te fietsen en een uur op de trein te zitten, wist ik hoe laat het was.
Ik ben geen dwaze dromer. Ik maak keuzes waarvan ik weet dat ze realistisch verantwoord of op zijn minst haalbaar zijn. Maar één wijsheid staat al jaren boven mijn spreekwoordelijke haard gebeiteld: het leven is te kort om gebukt te gaan onder zinloos gewicht.
Over vier weken loopt mijn pendeltraject naar Brussel definitief ten einde. Dat is veel sneller dan ik indertijd had gedacht of gehoopt dat het geval zou zijn. Maar ik aanvaard het voor wat het is. Dankbaar om de mooie jaren, dankbaar om wat er nog komt, al is het pad dat ik gekozen heb op dit moment nog verre van duidelijk.
Ik voel me wel lichter. Nu al.
waar ik heenga – geen idee
zelfs van een pad geen spoor
ik vlieg blind
de enige frequentie die telt
is die waarop ik hier en nu
teken van leven ontvang
vertrouw ik op de schemering
en haar regenboogsluier
van stervend licht
omhels de oneffenheid
even innig
als de schoonheid
kijk zwijgend
hoe het blad eerst
zwelt dan verwelkt
en laat het opgaan
in het ogenblik
dat ik ben
Bij je geboorte krijg je een naam van je ouders. Met wat geluk is het een naam die je zelf ook mooi vindt en graag gebruikt. Maar soms heb je nood aan nóg een naam.
Ik ben boeken aan het herlezen waaraan ik ooit veel plezier gehad heb, werk dat te maken heeft met persoonlijke en spirituele ontwikkeling. Ik merk: ze zijn nog altijd goed. Ik merk ook: ik ben op een paar jaar tijd een heel eind opgeschoten. Wat ooit baanbrekend was en diep voedend, is nu vooral thuiskomen in iets wat ik beheers.
Soms vraagt een bijzonder interessante oefening erom om te worden herdaan. Je maakt immers nooit twee keer precies dezelfde reis.
Ik ben dus een oude vrouw gaan opzoeken. De vorige keer toen ik haar bezocht, was ze nog een stuk jonger. Ze zag er heel anders uit. Ze woonde op een andere plaats. Maar in wezen is ze nog steeds dezelfde.
Ze vertelde mij wat ik moest horen, en ik zal in de toekomst nog heel vaak bij haar op bezoek gaan. Ze zei mij ook haar naam.
De onverwacht vroege komst van de lente dit jaar houdt gelijke tred met mijn ontluikende gevoel van mogelijkheden. Ik heb een grote knoop doorgehakt, er liggen nieuwe horizonten open. Er zijn nog wat dingen af te ronden, in schoonheid. Er zijn nieuwe draden om op te pikken.
Alles is welkom, want vanaf nu is alles een avontuur.
Ik proef de naam van de oude, wijze vrouw op mijn tong. De klanken zingen, zachtjes.
Er is iets aan het veranderen.
Of het een subtiele kalibratie is dan wel een aardverschuiving valt nog niet te zeggen. Persoonlijk mik ik op een kruising tussen de beide.
Het is een beetje zoals wat ik deze dagen aan het doen ben: een nieuw programma gebruiken om foto’s te bewerken.
Je kende de basiskneepjes al, maar met dit nieuwe speelgoed komen er opeens een heleboel extra mogelijkheden in beeld. Kleuren worden meer uitgesproken, contrasten worden scherper. Je voelt de lokroep van iets wat belofte inhoudt. Je wil je erin verdiepen, er voluit voor gaan. Het voelt als water waarin je van nature thuishoort.
Vinnen kweken, zo schreef ik het in Zaailing #48. Daar lijkt het wel op. En wie weet: misschien van de eerste keer ook kieuwen… In ieder geval: ik begin me voor te bereiden op leven in een andere habitat. Het is niet eens een volledig bewuste keuze. Een stuk van mij heeft al lang haar schoenen uitgetrokken en is het water in gelopen. Ik hoef alleen nog écht te duiken.
Ik ben vast niet de enige die de lokroep van nieuwe horizonten en nieuwe mogelijkheden hoort. Want de wereld staat op een kantelpunt. Van oud naar nieuw, van cynisch naar geëngagneerd, van business-as-usual naar hoop voor de toekomst.
Geen idee of hoop genoeg is. Maar het is zoveel beter dan wanhoop.
Confucius zei het al, eeuwen terug: ‘Het is beter om één kaars aan te steken dan te vloeken om het duister.’
Waar ik ook sta, ik zal ze blijven aansteken, die kaars.
En nu: op naar de toekomst.
Het is de weg die voor ons ligt. Er is geen andere.
We treffen elkaar op de trein in elk seizoen.
Als je lang genoeg reist, weet je wie op welk moment zal opstappen. Er schuilt een bijzondere poëzie in hoe vreemden langzaam ontdooien tot gezichten die je eerst herkent, vervolgens ook toeknikt. Soms ontstaat er een gesprek, tussen onbekenden die verheugd zijn elkaar terug te vinden.
Onze band wordt bepaald en beperkt door de tijdelijkheid van waar we ons bevinden. Wat eindig is, is altijd intenser. En wij zijn hier, gloeiende spatjes licht in het duister van een reis met onbekende bestemming, een menselijk schakelbord van knipperende verbindingen, kort en ongrijpbaar.
De trein rijdt een station binnen. We schorten het gesprek op, nemen efficiënt afscheid. De vreemdelingen verlaten ons leven, wij verdwijnen uit dat van hen. We laten geen sporen, we reiken elkaar geen houvast. Wat oplicht tussen passanten, is per definitie van voorbijgaande aard.
Tussen ons niet meer dan een draad die blijft zinderen in de ruimte, een halve zin, een onafgemaakte gedachte. Maar klaar om weer op te pikken. Bij de volgende passage.
ZAAILINGEN is een project van schrijfster Kirstin Vanlierde en tekenaar Jurgen Walschot. Zaailingen zijn creatieve scheuten. Zij schrijft bij de beelden, hij tekent bij de tekst.
