Het geschenk van aandacht

Ik kon het niet altijd even goed, kijken.

Het vraagt dat je aanwezig bent op de plek waar je bent en haar bewust, met aandacht, waarneemt. De rest die er onvermijdelijk ook bij komt (het persoonlijke standpunt dat je meebrengt, de intentie waarmee je kijkt, de openheid tegenover wat je ziet) kan pas in werking treden als aan die eerste voorwaarde – aanwezigheid – voldaan is.

@Inayaphotography

Aanwezigheid kwam voor mij niet vanzelf. Ik was als kind veel vaker te vinden in mijn verbeelding – mijn hoofd – dan in mijn lichaam. Aanwezig zijn in de fysieke wereld, met al mijn zintuigen open, was veel te overweldigend en veel te bedreigend. En mijn lichaam was ook al geen fijne plek, want om de haverklap geveld door ziekte. Dingen waar klasgenootjes in de lagere school hun hand niet voor omdraaiden (na de zwemles in de winter met een natte kop haren naar buiten, bijvoorbeeld) waren voor mij een ticket voor twee weken thuis met koorts en astmatische bronchitis. Ik bracht al snel die zwemlessen door in het wachtlokaal, achter glas, waar ik de anderen spetterend hun gang kon zien gaan, terwijl ik me bezighield met een boek of een opdracht. Nog meer in mijn hoofd, dus.

Maar ik herinner me wel mijn fascinatie met het spel van licht en zwembadlijnen, de reflecties die dansten op het golvende blauw. Ik genoot van de schoonheid van het kalme bad. Er ging een diepte uit van dat beeld. Ik was, besef ik terwijl ik dit opschrijf, toen wél al aan het kijken.

@Inayaphotography

Ik heb twee ouders die mij hebben geleerd om met aandacht aanwezig te zijn bij wat ik deed. Mijn moeder door de lat voor zorgvuldigheid zeer hoog te leggen, en door ons voor te leven dat je met aandacht moest luisteren naar anderen als ze iets zeiden – wat als bijzondere bijwerking had dat wij als kind óók heel erg ernstig werden genomen. Mijn vader heb ik eigenlijk altijd gekend met een camera in zijn hand. Hij maakt nog altijd spectaculair mooie foto’s, en we hebben familiefoto-albums om u tegen te zeggen. Maar belangrijker dan die beelden waren voor mij als kind de momenten waarop hij mij attent maakte op iets wat hij zag: de kleuren van de schemering, een regenboog, hoe de zon viel op een blad.

(c) André Vanlierde

(c) André Vanlierde

(c) André Vanlierde

(c) André Vanlierde

Kijken moet je léren. Ergens aandacht aan schenken is een handeling die bewustzijn vraagt, en energie. We lopen veel te vaak voorbij schoonheid of bijzondere details omdat we ze gewoon niet opmerken. De alertheid hebben om ze wél te zien, is het echte geschenk dat ik kreeg van mijn vader, en ik heb ook heel bewust mijn best gedaan om het door te geven aan mijn zoon. Als hij ons uit de woonkamer naar het grote raam in de gang roept ‘omdat de kleuren van de zonsondergang zo speciaal zijn’ weet ik dat het gelukt is.

Of mijn zoon van foto’s maken een hobby zal maken, betwijfel ik. Maar voor mij hingen kijken en beelden maken wel samen. Toen ik mijn liefde voor fotografie ontwikkelde, was dat eerst met mijn vaders oude analoge Pentax. Later leende ik vaak zijn krachtige digitale toestel, en vooral de zoomlens, tot ik mijn eigen materiaal had. We hebben veel respect voor elkaars beelden, en als we samen op pad zijn naar fotogeniek terrein, levert dat vaak dit soort taferelen op (met dank aan mijn mama voor het kiekje):

Je hoort wel eens mopperen dat mensen die naar een concert of een andere bijzondere gebeurtenis gaan niet zo bezig moeten zijn met foto’s of filmpjes maken, omdat ze zo datgene missen waarvoor ze eigenlijk kwamen. Ik ben het daar in grote mate mee eens, maar voor mij werkt fotografie toch ook nog anders. Het staat mij toe om dichter en aandachtiger bij iets komen waar ik op dat moment mijn totale focus aan schenk. Het is een versmelting met hetgeen waarop ik mijn lens richt en het voelt als meditatie, in de zin dat elke bewuste gedachte stopt.

@Inayaphotography

Fotografie heeft mij geleerd aanwezig te zijn bij de fysieke werkelijkheid op een directere manier dan ik me als kind ooit had kunnen voorstellen. Foto’s waar ik achteraf tevreden van ben, voelen bijna als een ontmoeting met de essentie van datgene waarop ik focuste. Net zoals ik sommige dingen helderder en scherper voel als ik ze achteraf innerlijk verwerk dan op het moment zelf (een intense vakantie, een druk trouwfeest…), kom ik door het herbekijken van de foto’s bij een facet van de ervaring dat ik alleen maar kan ervaren doorheen het beeld. Zeker met een zoomlens ben je plots in je aanvoelen zeer dicht bij iets of iemand. Het is een intieme en zeer krachtige ervaring.

Ik heb aan mijn passie voor beelden en mijn liefde voor het meditatief observeren een foto-archief overgehouden waar ik in alle eerlijkheid heel blij van word. Niet omdat de foto’s kwalitatief nu zo goed zouden zijn of artistiek zo uitzonderlijk maar omdat ik er mijn oprechte focus en verstilling in terugzie, en de vreugde die ik voelde in het plotse bijzijn van schoonheid. En in de kleuren, motieven en manieren van focussen die er als rode draden doorheen lopen, zie ik ook een stukje van mezelf weer wat helderder.

@Inayaphotography

Een nieuwe stap in mijn fotografische ontwikkeling is het omgekeerde van met een zoomlens iets wat ver weg is plots nabij halen. Het is heel dicht bij iets heel kleins komen, en de diepte in duiken. Een macrolens, dus. Een nieuwe vorm van observatie, een andere vorm van ervaren.
Het levende universum waarvan wij deel uitmaken is fractaal opgebouwd, dus in het allerkleinste zien we ook grotere patronen terug. In tijden waarin de grote wereld om ons heen onbeheersbaar wordt, ligt er mogelijk soelaas, of wijsheid in het kleine.

Ik stoffeer deze blog al jaren met eigen fotomateriaal. Vanaf nu zullen daar dus ook regelmatig macrofoto’s tussen zitten. Het weer de afgelopen dagen was niet van die aard dat er veel buiten te fotograferen viel, maar waar een wil is, is een weg, tussen de windvlagen en de hoosbuien door. En ook binnen valt er met wat goede wil aardig wat te zien. Dus bij deze toch al een voorproefje. Voor mij, zeker op mijn innerlijke weg naar binnen, smaakt het alvast naar meer.